پیش بینی بهزیستی روانشناختی بر اساس تاب آوری و امید به زندگی در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم

پیش بینی بهزیستی روانشناختی بر اساس تاب آوری و امید به زندگی در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم

http://123proje.ir/43433

روانشناسی و علوم تربیتی
docx
197 کیلو بایت

پیش بینی بهزیستی روانشناختی بر اساس تاب آوری و امید به زندگی در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم

دسته بندی	روانشناسی و علوم تربیتی
فرمت فایل	docx
حجم فایل	197 کیلو بایت
تعداد صفحات	135

دانلود فایل

با موضوع

پیش‌بینی بهزیستی روانشناختی بر اساس تاب‌آوری و امید به زندگی

در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم

فایل بصورت ورد

تعداد صفحات:

135

در زیر بخش هایی از فایل دانلودی را مشاهده میفرمایید:

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1مقدمه………………………………………………………………………………………………………………… 3

2-1 بیان مسئله …………………………………………………………………………………………………………. 7

3-1 اهمیت و ضرورت پژوهش ……………………………………………………………………………………….11

4-1 اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………. 14

5-1 فرضیه‌های پژوهش……………………………………………………………………………………………… 15

6-1 تعاریف مفاهیم نظری و عملیاتی………………………………………………………………………………. 15

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

1-2 دیابت…………………………………………………………………………………………………………….. 19

1-1-2 تاریخچه دیابت……………………………………………………………………………………………… 19

2-1-2 انسولین چگونه در بدن عمل می‌كند؟…………………………………………………………………… 20

3-1-2 چرا قند خون باید تنظیم شود؟…………………………………………………………………………… 21

4-1-2 مفهوم دیابت ………………………………………………………………………………………………. 23

5-1-2 انواع دیابت ………………………………………………………………………………………………….. 25

6-1-2 عوامل خطر و غربالگری دیابت………………………………………………………………………….. 29

1-6-1-2 عوامل خطر دیابت نوع 1…………………………………………………………………………….. 30

2-6-1-2 عوامل خطر دیابت نوع 2……………………………………………………………………………… 30

7-1-2 علائم دیابت…………………………………………………………………………………………………. 34

8-1-2 معیارهای تشخیص دیابت………………………………………………………………………………… 34

9-1-2 عوارض بیماری دیابت…………………………………………………………………………………….. 36

1-9-1-2 عوارض حاد (زودرس) دیابت……………………………………………………………………….. 36

2-9-1-2 عوارض مزمن (دیررس) دیابت ……………………………………………………………………… 38

10-1-2 زخم‌های دیابتی…………………………………………………………………………………………… 41

11-1-2 ورزش و دیابت…………………………………………………………………………………………… 42

12-1-2 رژیم غذایی و دیابت…………………………………………………………………………………….. 43

13-1-2 درمان دیابت………………………………………………………………………………………………… 44

2-2 عوارض چشمی بیماری دیابت………………………………………………………………………………. 44

1-2-2 آسیب‌های شبكیه چشم (رتینوپاتی)…………………………………………………………………….. 45

2-2-2 بیماری‌های چشم دیابتی (رتینوپاتی)……………………………………………………………………. 48

3-2-2 درمان رتینوپاتی دیابتی…………………………………………………………………………………….. 48

3-2 مفهوم بهزیستی روانشناختی……………………………………………………………………………………. 49

4-2 مفهوم تاب‌آوری ………………………………………………………………………………………………………..54

1-4-2 عوامل مؤثر بر تاب‌آوری ………………………………………………………………………………….. 56

2-4-2 مدل‌های تاب آوری ………………………………………………………………………………………… 58

5-2 مفهوم امید به زندگی…………………………………………………………………………………………….. 62

6-2 مروری بر پژوهش‌های انجام شده …………………………………………………………………………… 69

1-6-2 پژوهش‌های انجام شده در رابطه با ارتباط بهزیستی روانشناختی و تاب‌آوری …………………… 69

2-6-2 پژوهش‌های انجام شده در رابطه با ارتباط بهزیستی روانشناختی و امید به زندگی……………… 70

7-2 خلاصه و جمع بندی ………………………………………………………………………………………….. 71

فصل سوم: روش تحقیق

1-3 روش پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 74

2-3 جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………… 74

3-3 نمونه آماری و روش نمونه گیری…………………………………………………………………………… 74

4-3 اطلاعات جمعیت شناختی ……………………………………………………………………………………. 74

5-3 ابزارهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………. 77

1-5-3 مقیاس بهزیستی روانشناختی………………………………………………………………………………. 77

2-5-3 پرسشنامه تاب‌آوری…………………………………………………………………………………………. 78

3-5-3 پرسشنامه امید به زندگی……………………………………………………………………………………. 79

6-3 ملاحظات اخلاقی……………………………………………………………………………………………….. 79

7-3 روش اجرا………………………………………………………………………………………………………… 80

8-3 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات………………………………………………………………………………. 80

فصل چهارم: یافته‌های پژوهش

1-4 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………. 82

2-4 یافته‌های توصیفی ……………………………………………………………………………………………….. 82

3-4 یافته‌های استنباطی………………………………………………………………………………………………. 86

1-3-4 بررسی فرضیه1 ……………………………………………………………………………………. 87

2-3-4 بررسی فرضیه 2…………………………………………………………………………………… 88

3-3-4 بررسی فرضیه فرعی……………………………………………………………………………… 89

4-4 خلاصه فصل…………………………………………………………………………………………………….. 91

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

1-5 خلاصه پژوهش…………………………………………………………………………………………………… 94

2-5 بحث و نتیجه گیری پیرامون فرضیه‌های پژوهش………………………………………………………….. 95

3-5 نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………….. 104

4-5 محدودیت‌ها و موانع پژوهش………………………………………………………………………………….. 105

5-5 پیشنهادات پژوهشی…………………………………………………………………………………………….. 106

6-5 پیشنهادات کاربردی…………………………………………………………………………………………….. 107

پیوست‌ها

پیوست شماره (1) پرسشنامه بهزیستی روانشناختی……………………………………………………………… 109

پیوست شماره (2) پرسشنامه تاب‌آوری……………………………………………………………………………. 111

پیوست شماره (3) مقیاس امید به زندگی………………………………………………………………………….. 113

منابع

الف) منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………. 116

ب) منابع لاتین………………………………………………………………………………………………………….. 119

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 1 – 3 اطلاعات جمعیت‌شناختی بر حسب رده سنی و رده شغلی بیماران…………………………. 75

جدول 2 – 3 اطلاعات جمعیت‌شناختی بر سطح تحصیلات و وضعیت مسكن بیماران…………………. 76

جدول 3- 3 اطلاعات جمعیت‌شناختی بر حسب وضعیت تأهل و داشتن بیماری غیر از دیابت بیماران دیابتی 76

جدول 1-4 مقادیر جمع نمرات ، میانگین ، انحراف استاندارد ، حداقل و حداکثر متغیرهای امید به زندگی ، تاب آوری ، بهزیستی روان شناختی و خرده مقیاسهای مربوطه جهت کل آزمودنی ها به تفکیک جنسیت…. 83

جدول 2-4 مقادیر جمع نمرات ، میانگین ، انحراف استاندارد ، حداقل و حداکثر متغیرهای امید به زندگی ، تاب آوری ، بهزیستی روان شناختی و خرده مقیاسهای مربوطه جهت کل آزمودنی‌ها………………………….. 84

جدول 3-4 ماتریس همبستگی پیرسون جهت بررسی رابطه بین متغیرهای پژوهش …………………….. 85

جدول 4-4 آزمون رگرسیون خطی به روش همزمان ( inter )……………………………………………. 87

جدول 5 – 4 آزمون رگرسیون خطی به روش همزمان ( inter )………………………………………….. 88

جدول 6 – 4 اثر پیلایی ، لامبدای ویلکز ، اثر هتلینگ و بزرگترین ریشه روی……………………………. 89

جدول 7- 4 تحلیل واریانس چند متغیره برای بررسی تفاوت بهزیستی روان شناختی در مردان و زنان بیمار دیابتی با آسیب شبکیه چشم……………………………………………………………………………………………………… 90

پیش‌بینی بهزیستی روانشناختی بر اساس تاب‌آوری و امید به زندگی

در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم

نگارش: ندا شیبانی

چكیده:

پژوهش حاضر با هدف پیش‌بینی بهزیستی روانشناختی بر اساس تاب‌آوری و امید به زندگی در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم صورت گرفت. جامعه‌ی آماری این پژوهش شامل كلیه‌ی بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم شهر شیراز در سال 93 كه به بیمارستان چشم پزشكی دكتر خدادوست مراجعه كرده‌اند، بود كه از بین آنها تعداد 100 نفر (46 مرد و 54 زن) از بیماران دیابتی با آسیب شبكیه با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند و با كمك همراهان‌شان یا محقق (به دلیل آسیب بینایی و عدم توانایی نوشتن) به تكمیل پرسشنامه بهزیستی روانشناختی، پرسشنامه تاب‌آوری و پرسشنامه امید به زندگی پرداختند. نتایج به دست آمده نشان داد كه متغیر تاب‌آوری می‌تواند بخشی از بهزیستی روانشناختی را در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم به صورت مثبت پیش‌بینی نماید. متغیر امید به زندگی نیز می‌تواند بخشی از بهزیستی روانشناختی را در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم به صورت مثبت پیش‌بینی كند. همچنین نمرات بهزیستی روانشناختی و ابعاد آن در مردان و زنان، تفاوت معنی‌داری نداشتند.

واژه‌های كلیدی: بهزیستی روانشناختی، تاب‌آوری، امید به زندگی، بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم.

فصل اول

كلیات پژوهش

1-1- مقدمه

دیابت نه تنها به عنوان یك بیماری شایع بلكه یك مشكل بزرگ بهداشتی است كه در دنیای معاصر پراكندگی گسترده‌ای پیدا كرده است. دیابت یا بیماری قند یک اختلال متابولیک (سوخت و سازی) در بدن است. در این بیماری توانایی تولید انسولین در بدن از بین می‌رود و یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. نقش اصلی انسولین پایین آوردن قند خون توسط مکانیزم‌های مختلفی است. دیابت دو نوع اصلی دارد. در دیابت نوع یک تخریب سلولهای بتا در پانکراس منجر به نقص تولید انسولین می‌شود و در نوع دو مقاومت پیشرونده بدن به انسولین وجود دارد که در نهایت ممکن است به تخریب سلول‌های بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین منجر شود. در دیابت نوع دو مشخص است که عوامل ژنتیکی، چاقی و کم‌تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارند (مراسكین، 2012).

در دیابت، سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت و ساز کامل گلوکز کاهش می‌یابد از این‌رو میزان قند خون افزایش یافته که به‌آن هایپرگلیسمی می‌گویند. وقتی این افزایش قند در دراز مدت در بدن وجود داشته باشد عوارض میکروواسکولار دیابت یا تخریب رگ‌های بسیار ریز در بدن ایجاد می‌شوند که می‌توانند اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب را درگیر کنند (شیفر، اندریو، لی و فلایشر، 2011).

رتینوپاتی دیابتی یکی از عوارض بیماری دیابت است که روی چشم ها تأثیر می‌گذارد. رتینوپاتی دیابتی به سه شكل ادم ماكولا (نشت عروقی منتشر و یا موضعی در ماكولا)، تجمع پیشرونده عروقی (میکروآنوریسم، خونریزی‌های داخل شبکیه، خمیدگی عروقی) و انسداد شریانی شبكیه دیده می‌شود (بوید و همكاران، 2013).

از آنجا كه كنترل نكردن دیابت می‌تواند با آسیب‌های جدی از جمله آسیب به شبكیه چشم همراه باشد، لذا بررسی بهزیستی روانشناختی و عوامل مؤثر بر آن در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم از اهمیت بسزایی برخوردار است.

بهزیستی روانشناختی در دو دهه‌ی اخیر در ادبیات پژوهشی به وفور مورد بررسی قرار گرفته است و دامنه‌ی مطالعات آن از حوزه‌ی زندگی فردی به تعاملات اجتماعی كشیده شده است (كول، 2009). بهزیستی روانشناختی به عنوان یكی از جنبه‌های مهم بهزیستی به معنای تلاش برای استعلا و ارتقاست که در تحقق استعدادها و تواناییهای فردی متجلی می‌شود یا به عبارت دیگر، تلاش برای کمال در جهت تحقق توانایی‌های بالقوه‌ی واقعی فرد است (رایف،‌ 1995). الگوها و نظرات مختلفی در خصوص بهزیستی روانشناختی توسط روانشناسان و صاحبنظران حوزه‌ی سلامت روان مطرح شده است. یكی از مهم‌ترین الگوهای تبیین بهزیستی روانشناختی الگوی رایف و کیز (1995) می باشد. در این الگو، بهزیستی روان‌شناختی به عنوان تلاشی برای رسیدن به کمال در جهت تحقق توانایی‌های بالقوه واقعی فرد به شمار می‌رود كه شش مؤلفه‌ی خودپیروی، تسلط محیطی، رشد شخصی، رابطه مثبت با دیگران، هدف و جهت‌گیری در زندگی و پذیرش خود را در بر می‌گیرد.

خودپیروی به معنای عملكرد فرد بر اساس معیارها و عقاید خویش می‌باشد، هر چند كه با عرف و رسم و رسوم پذیرفته شده در جامعه متناقض باشد؛ تسلط محیطی به معنای تحت كنترل داشتنِ جهان پیرامون است به طوری كه فرد بتواند تا حد زیادی بر زندگی و محیط اطرافش احاطه داشته باشد؛ رشد شخصی شامل توانایی شكوفا ساختن كلیه نیروها و استعدادها و پرورش توانایی‌های جدید در شخص است؛ رابطه مثبت با دیگران بر می‌گردد به برقراری روابط صمیمی و نزدیك با دیگران ضمن اشتیاق داشتن به برقراری چنین روابطی و نیز توانایی عشق ورزیدن به اطرافیان؛ هدف و جهت‌گیری در زندگی به معنای توانایی پیدا كردن معنا در زندگی و هدفمند بودن و تعقیب اهداف است؛ پذیرش خود نیز دربرگیرنده‌ی نگرش مثبت شخص نسبت به خود است كه نه به معنای خودشیفتگی یا عزت نفس بالا، بلكه به معنای احترام به نفسی است كه با دانستنِ نقاط قوت و ضعف خود در فرد صورت می‌گیرد (ریف و كیز، 1995).

نقش عوامل حمایتی در كمك به افراد برای سازگاری فعالانه با رویدادهای استرس‌زا همواره مورد توجه پژوهشگران حوزه‌ی روانشناسی بوده است. به طوری كه آنها بر این باورند كه افراد در برخورد با مشكلات می‌توانند ضمن مبارزه‌ی سرسختانه، قدرت و ظرفیت تحمل بیشتری را در خود به وجود آورده تا بدین طریق بتوانند بر مشكلات فائق آیند. در دو دهه‌ی اخیر پژوهشگران دریافتند كه افراد موفق در برخورد با مسائل استرس‌زا و فشارها در مقایسه با افراد شكننده در برابر مشكلات، دارای خصوصیات و ویژگی‌های متفاوتی می‌باشند كه از این طریق می‌توانند فشار كمتری را تحمل كرده و هر چه سریعتر به نقطه‌ی تعدل روحی برسند. یكی از این ویژگی‌ها در قالب مفهومی با عنوان تاب‌آوری مطرح گردیده است. تاب‌آوری یكی از سازه‌های عمده رویكرد روانشناسی مثبت‌گرا می‌باشد. در سالهای اخیر، این رویكرد با شعار توجه به استعدادها و توانمندی‌های انسان (به جای پرداختن به اختلالات و ناهنجاریها) مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. تاب‌آوری در برگیرنده مفاهیم مختلف است. اصطلاح تاب‌آوری به صورت‌های مختلف و متنوعی تعریف شده است: مانند توانایی سازگاری موفقیت‌آمیز در مقابل محیط در حال تغییر (داروین، 1989؛ سیچیتی و کوهن، 1995)؛ سرسختی و آسیب‌ناپذیری (آنتونی، 1974؛ کوباسا، 1979؛ مدی و خوشابا، 1994)؛ و سازگاری موفقیت‌آمیز علی‌رغم استرس زیاد و شرایط ناگوار (استوارت، رید و منگهام، 1997). اما همه تعاریف دارای یک توصیف مشترک می‌باشند و آن هم «توانایی بازگشت به حالت اولیه» می‌باشد (به نقل از صحراگرد، 1386).

گارمزی و ماستن (1991) تاب‌آوری را یک فرآیند، توانایی یا پیامد سازگاری موفقیت‌آمیز علیرغم شرایط چالش‌برانگیز و تهدیدکننده می‌دانند. در تعریفی دیگر، تاب‌آوری یعنی آشکارکردن شایستگی در افراد علیرغم تحت فشار بودن و استرس زیاد است (گارمزی، ماستن و تلگن، 1984). راتر (2001) معتقد است تاب‌آوری، سازگاری مثبت در واکنش به شرایط ناگوار است.

امید به زندگی نیز به عنوان یكی از پیشایندهای بهزیستی روانشناختی دارای تعاریف گوناگونی است. جنانچه فرانكل (1984) معتقد است هنگامی كه انسان به فعالیت‌های مورد علاقه‌اش می‌پردازد، با دیگران ملاقات می‌كند، به تماشای آثار هنری و ادبی می‌پردازد، و یا به دامان طبیعت پناه می‌برد، امید را در خود احساس می‌كند. همچنین هنگامی كه احساس می‌كند وجود و هستی‌اش به یك منبع لاینزل پیوند خورده است و خود را متكی به چهارچوب‌ها و تكیه‌گاه‌های گسترده و قابل اتكایی مانند مذهب می‌داند و فلسفه‌ای برای زندگی كردن انتخاب كرده است زندگی را می‌بیند، آن را در می‌یابد و احساس می‌كند.

با توجه به اهمیت بررسی پیشایندهای بهزیستی روانشناختی در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم، پژوهش حاضر بر آن است تا به بررسی اثر پیش‌بینی‌كنندگی تاب‌آوری و امید به زندگی بر بهزیستی روانشناختی بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم بپردازد.

2-1- بیان مسئله

سازمان بهداشت جهانی (2001)، سلامتی را به عنوان حالتی از بهزیستی کامل جسمی، ذهنی و اجتماعی و نه صرفاً نبود بیماری تعریف می‌کند. به بیان دیگر از نظر این سازمان، سلامت روانی حالتی از بهزیستی است که در آن فرد به توانایی‌های خود، آگاه، با فشارهای روانی، سازگار و مثمرثمر در کار مفید برای خویش است (سازمان بهداشت جهانی، 2004). به رغم تأکید فوق بر مسایل مثبت غالباً متخصصان سلامت به قدری بر مشکلات افرادِ دچار بیماری متمرکزند که نیازهای افراد سالم را فراموش می‌کنند. به بیان دیگر مراکز سلامت روانی به جای توجه به جنبه‌های مثبت سلامت بیشتر درگیر درمان بیماری‌های روانی‌اند (پیلگریم، 1997).

دیابت یا بیماری قند یک اختلال متابولیک (سوخت و سازی) در بدن است. در این بیماری توانایی تولید انسولین در بدن از بین می‌رود و یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد (مراسكین، 2012). بنابراین دیابت جزء بیماری‌هایی است كه سلامت فرد را تهدید كرده و بر سایر اعضای بدن از جمله چشم تأثیر مخرب دارد (بوید و همكاران، 2013).

یكی از آسیب‌های چشمی كه ناشی از بیماری دیابت است با نام رتینوپاتی دیابتی شناخته شده است. این بیماری به طور مستقیم شبكیه چشم را هدف قرار داده و موجب رشد رگ‌های خونی غیرطبیعی در آن قسمت می‌شود. لذا باعث بروز مشكلات جدی در بینایی می‌گردد (بوید و همكاران، 2013).

بنابر آنچه ذكر شد، لزوم توجه به سلامت جسمی و روانی این بیماران آشكارتر می‌گردد. از این رو، شناخت عوامل تعیین كننده‌ی سلامت روانی افراد از مهم ترین مسائل علوم انسانی در سالهای معاصر است. نظریه‌هایی مانند نظریه‌های خودشکوفایی مازلو، کارکرد کامل راجرز و انسان بالغ یا بالیدگی آلپورت در شکل‌بندی مفهوم سلامتی روانشناختی، این فرضیه بنیادی را پذیرفته و از آن بهره جسته‌اند (ریان و دسی، 2001). به دنبال ظهور این نظریه‌ها و جنبش روانشناسی مثبت که در سلامتی روانی بر وجود ویژگی‌های مثبت و رشد توانایی‌های فردی تأکید داشتند، گروهی از روانشناسان به جای اصطلاح سلامتی روانی از بهزیستی رواشناختی استفاده کرده‌اند. زیرا معتقدند این واژه بیشتر ابعاد مثبت را به ذهن متبادر می‌کند (ریف و سنیگر، 1998) و در این راستا مدلهایی مانند مدل جاهودا مدل بهزیستی ذهنی، داینر و مدل شش عاملی بهزیستی روانشناختی ریف (1989) تدوین شده‌اند که در تعریف و تبیین سلامت روانی به جای تمرکز بر بیماری و ضعف بر توانایی‌ها و داشته‌های فرد متمرکز هستند (کومپتون، 2001).

الگوی ریف (1995) است که از مهم‌ترین مدل‌های حوزه بهزیستی روان‌شناختی به شمار می‌رود. در این دیدگاه بهزیستی به معنای تلاش برای استقلال و ارتقاست که در تحقق استعدادها و توانایی‌های فرد متجلی می‌شود. از این منظر، فردی که دارای بهزیستی روان‌شناختی است از ویژگی‌هایی مانند عزت نفس، ارتباط‌های اجتماعی گسترده، احساس خودکارآمدی و حس استقلال برخوردار است (ریف و سینگر، 1998).

– Maraschin

– Schafer Andrew Lee & Fleisher

– Boyd

– Ryff

– autonomy

– environmental mastery

– personal growth

– positive relationship with others

– purpose in life

– self- acceptance

– resilience

– positive psychology

– successful adaptation

– Darwin

– Cicchetti & Cohen

– hardiness

– invulnerability

– Anthony

– Kobasa

– Maddi & Khoshaba

– Stewart Ried & Mangham

– bounce back

3- Garmezy Masten & Tellegen

– Rutter

– Pilgrim

– Maslow

– full functioning

– Rodgers

– maturity

– Allport

– Ryan & Decy

– positive psychology

– mental health

– psycholosical well-being

– Jahoda

– subjective well-being

– Diener

– Compton

دانلود فایل

با موضوع

پیش‌بینی بهزیستی روانشناختی بر اساس تاب‌آوری و امید به زندگی

در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم

فایل بصورت ورد

تعداد صفحات:

135

در زیر بخش هایی از فایل دانلودی را مشاهده میفرمایید:

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1مقدمه………………………………………………………………………………………………………………… 3

2-1 بیان مسئله …………………………………………………………………………………………………………. 7

3-1 اهمیت و ضرورت پژوهش ……………………………………………………………………………………….11

4-1 اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………. 14

5-1 فرضیه‌های پژوهش……………………………………………………………………………………………… 15

6-1 تعاریف مفاهیم نظری و عملیاتی………………………………………………………………………………. 15

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

1-2 دیابت…………………………………………………………………………………………………………….. 19

1-1-2 تاریخچه دیابت……………………………………………………………………………………………… 19

2-1-2 انسولین چگونه در بدن عمل می‌كند؟…………………………………………………………………… 20

3-1-2 چرا قند خون باید تنظیم شود؟…………………………………………………………………………… 21

4-1-2 مفهوم دیابت ………………………………………………………………………………………………. 23

5-1-2 انواع دیابت ………………………………………………………………………………………………….. 25

6-1-2 عوامل خطر و غربالگری دیابت………………………………………………………………………….. 29

1-6-1-2 عوامل خطر دیابت نوع 1…………………………………………………………………………….. 30

2-6-1-2 عوامل خطر دیابت نوع 2……………………………………………………………………………… 30

7-1-2 علائم دیابت…………………………………………………………………………………………………. 34

8-1-2 معیارهای تشخیص دیابت………………………………………………………………………………… 34

9-1-2 عوارض بیماری دیابت…………………………………………………………………………………….. 36

1-9-1-2 عوارض حاد (زودرس) دیابت……………………………………………………………………….. 36

2-9-1-2 عوارض مزمن (دیررس) دیابت ……………………………………………………………………… 38

10-1-2 زخم‌های دیابتی…………………………………………………………………………………………… 41

11-1-2 ورزش و دیابت…………………………………………………………………………………………… 42

12-1-2 رژیم غذایی و دیابت…………………………………………………………………………………….. 43

13-1-2 درمان دیابت………………………………………………………………………………………………… 44

2-2 عوارض چشمی بیماری دیابت………………………………………………………………………………. 44

1-2-2 آسیب‌های شبكیه چشم (رتینوپاتی)…………………………………………………………………….. 45

2-2-2 بیماری‌های چشم دیابتی (رتینوپاتی)……………………………………………………………………. 48

3-2-2 درمان رتینوپاتی دیابتی…………………………………………………………………………………….. 48

3-2 مفهوم بهزیستی روانشناختی……………………………………………………………………………………. 49

4-2 مفهوم تاب‌آوری ………………………………………………………………………………………………………..54

1-4-2 عوامل مؤثر بر تاب‌آوری ………………………………………………………………………………….. 56

2-4-2 مدل‌های تاب آوری ………………………………………………………………………………………… 58

5-2 مفهوم امید به زندگی…………………………………………………………………………………………….. 62

6-2 مروری بر پژوهش‌های انجام شده …………………………………………………………………………… 69

1-6-2 پژوهش‌های انجام شده در رابطه با ارتباط بهزیستی روانشناختی و تاب‌آوری …………………… 69

2-6-2 پژوهش‌های انجام شده در رابطه با ارتباط بهزیستی روانشناختی و امید به زندگی……………… 70

7-2 خلاصه و جمع بندی ………………………………………………………………………………………….. 71

فصل سوم: روش تحقیق

1-3 روش پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 74

2-3 جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………… 74

3-3 نمونه آماری و روش نمونه گیری…………………………………………………………………………… 74

4-3 اطلاعات جمعیت شناختی ……………………………………………………………………………………. 74

5-3 ابزارهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………. 77

1-5-3 مقیاس بهزیستی روانشناختی………………………………………………………………………………. 77

2-5-3 پرسشنامه تاب‌آوری…………………………………………………………………………………………. 78

3-5-3 پرسشنامه امید به زندگی……………………………………………………………………………………. 79

6-3 ملاحظات اخلاقی……………………………………………………………………………………………….. 79

7-3 روش اجرا………………………………………………………………………………………………………… 80

8-3 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات………………………………………………………………………………. 80

فصل چهارم: یافته‌های پژوهش

1-4 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………. 82

2-4 یافته‌های توصیفی ……………………………………………………………………………………………….. 82

3-4 یافته‌های استنباطی………………………………………………………………………………………………. 86

1-3-4 بررسی فرضیه1 ……………………………………………………………………………………. 87

2-3-4 بررسی فرضیه 2…………………………………………………………………………………… 88

3-3-4 بررسی فرضیه فرعی……………………………………………………………………………… 89

4-4 خلاصه فصل…………………………………………………………………………………………………….. 91

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

1-5 خلاصه پژوهش…………………………………………………………………………………………………… 94

2-5 بحث و نتیجه گیری پیرامون فرضیه‌های پژوهش………………………………………………………….. 95

3-5 نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………….. 104

4-5 محدودیت‌ها و موانع پژوهش………………………………………………………………………………….. 105

5-5 پیشنهادات پژوهشی…………………………………………………………………………………………….. 106

6-5 پیشنهادات کاربردی…………………………………………………………………………………………….. 107

پیوست‌ها

پیوست شماره (1) پرسشنامه بهزیستی روانشناختی……………………………………………………………… 109

پیوست شماره (2) پرسشنامه تاب‌آوری……………………………………………………………………………. 111

پیوست شماره (3) مقیاس امید به زندگی………………………………………………………………………….. 113

منابع

الف) منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………. 116

ب) منابع لاتین………………………………………………………………………………………………………….. 119

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 1 – 3 اطلاعات جمعیت‌شناختی بر حسب رده سنی و رده شغلی بیماران…………………………. 75

جدول 2 – 3 اطلاعات جمعیت‌شناختی بر سطح تحصیلات و وضعیت مسكن بیماران…………………. 76

جدول 3- 3 اطلاعات جمعیت‌شناختی بر حسب وضعیت تأهل و داشتن بیماری غیر از دیابت بیماران دیابتی 76

جدول 1-4 مقادیر جمع نمرات ، میانگین ، انحراف استاندارد ، حداقل و حداکثر متغیرهای امید به زندگی ، تاب آوری ، بهزیستی روان شناختی و خرده مقیاسهای مربوطه جهت کل آزمودنی ها به تفکیک جنسیت…. 83

جدول 2-4 مقادیر جمع نمرات ، میانگین ، انحراف استاندارد ، حداقل و حداکثر متغیرهای امید به زندگی ، تاب آوری ، بهزیستی روان شناختی و خرده مقیاسهای مربوطه جهت کل آزمودنی‌ها………………………….. 84

جدول 3-4 ماتریس همبستگی پیرسون جهت بررسی رابطه بین متغیرهای پژوهش …………………….. 85

جدول 4-4 آزمون رگرسیون خطی به روش همزمان ( inter )……………………………………………. 87

جدول 5 – 4 آزمون رگرسیون خطی به روش همزمان ( inter )………………………………………….. 88

جدول 6 – 4 اثر پیلایی ، لامبدای ویلکز ، اثر هتلینگ و بزرگترین ریشه روی……………………………. 89

جدول 7- 4 تحلیل واریانس چند متغیره برای بررسی تفاوت بهزیستی روان شناختی در مردان و زنان بیمار دیابتی با آسیب شبکیه چشم……………………………………………………………………………………………………… 90

پیش‌بینی بهزیستی روانشناختی بر اساس تاب‌آوری و امید به زندگی

در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم

نگارش: ندا شیبانی

چكیده:

پژوهش حاضر با هدف پیش‌بینی بهزیستی روانشناختی بر اساس تاب‌آوری و امید به زندگی در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم صورت گرفت. جامعه‌ی آماری این پژوهش شامل كلیه‌ی بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم شهر شیراز در سال 93 كه به بیمارستان چشم پزشكی دكتر خدادوست مراجعه كرده‌اند، بود كه از بین آنها تعداد 100 نفر (46 مرد و 54 زن) از بیماران دیابتی با آسیب شبكیه با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند و با كمك همراهان‌شان یا محقق (به دلیل آسیب بینایی و عدم توانایی نوشتن) به تكمیل پرسشنامه بهزیستی روانشناختی، پرسشنامه تاب‌آوری و پرسشنامه امید به زندگی پرداختند. نتایج به دست آمده نشان داد كه متغیر تاب‌آوری می‌تواند بخشی از بهزیستی روانشناختی را در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم به صورت مثبت پیش‌بینی نماید. متغیر امید به زندگی نیز می‌تواند بخشی از بهزیستی روانشناختی را در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم به صورت مثبت پیش‌بینی كند. همچنین نمرات بهزیستی روانشناختی و ابعاد آن در مردان و زنان، تفاوت معنی‌داری نداشتند.

واژه‌های كلیدی: بهزیستی روانشناختی، تاب‌آوری، امید به زندگی، بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم.

فصل اول

كلیات پژوهش

1-1- مقدمه

دیابت نه تنها به عنوان یك بیماری شایع بلكه یك مشكل بزرگ بهداشتی است كه در دنیای معاصر پراكندگی گسترده‌ای پیدا كرده است. دیابت یا بیماری قند یک اختلال متابولیک (سوخت و سازی) در بدن است. در این بیماری توانایی تولید انسولین در بدن از بین می‌رود و یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. نقش اصلی انسولین پایین آوردن قند خون توسط مکانیزم‌های مختلفی است. دیابت دو نوع اصلی دارد. در دیابت نوع یک تخریب سلولهای بتا در پانکراس منجر به نقص تولید انسولین می‌شود و در نوع دو مقاومت پیشرونده بدن به انسولین وجود دارد که در نهایت ممکن است به تخریب سلول‌های بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین منجر شود. در دیابت نوع دو مشخص است که عوامل ژنتیکی، چاقی و کم‌تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارند (مراسكین، 2012).

در دیابت، سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت و ساز کامل گلوکز کاهش می‌یابد از این‌رو میزان قند خون افزایش یافته که به‌آن هایپرگلیسمی می‌گویند. وقتی این افزایش قند در دراز مدت در بدن وجود داشته باشد عوارض میکروواسکولار دیابت یا تخریب رگ‌های بسیار ریز در بدن ایجاد می‌شوند که می‌توانند اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب را درگیر کنند (شیفر، اندریو، لی و فلایشر، 2011).

رتینوپاتی دیابتی یکی از عوارض بیماری دیابت است که روی چشم ها تأثیر می‌گذارد. رتینوپاتی دیابتی به سه شكل ادم ماكولا (نشت عروقی منتشر و یا موضعی در ماكولا)، تجمع پیشرونده عروقی (میکروآنوریسم، خونریزی‌های داخل شبکیه، خمیدگی عروقی) و انسداد شریانی شبكیه دیده می‌شود (بوید و همكاران، 2013).

از آنجا كه كنترل نكردن دیابت می‌تواند با آسیب‌های جدی از جمله آسیب به شبكیه چشم همراه باشد، لذا بررسی بهزیستی روانشناختی و عوامل مؤثر بر آن در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم از اهمیت بسزایی برخوردار است.

بهزیستی روانشناختی در دو دهه‌ی اخیر در ادبیات پژوهشی به وفور مورد بررسی قرار گرفته است و دامنه‌ی مطالعات آن از حوزه‌ی زندگی فردی به تعاملات اجتماعی كشیده شده است (كول، 2009). بهزیستی روانشناختی به عنوان یكی از جنبه‌های مهم بهزیستی به معنای تلاش برای استعلا و ارتقاست که در تحقق استعدادها و تواناییهای فردی متجلی می‌شود یا به عبارت دیگر، تلاش برای کمال در جهت تحقق توانایی‌های بالقوه‌ی واقعی فرد است (رایف،‌ 1995). الگوها و نظرات مختلفی در خصوص بهزیستی روانشناختی توسط روانشناسان و صاحبنظران حوزه‌ی سلامت روان مطرح شده است. یكی از مهم‌ترین الگوهای تبیین بهزیستی روانشناختی الگوی رایف و کیز (1995) می باشد. در این الگو، بهزیستی روان‌شناختی به عنوان تلاشی برای رسیدن به کمال در جهت تحقق توانایی‌های بالقوه واقعی فرد به شمار می‌رود كه شش مؤلفه‌ی خودپیروی، تسلط محیطی، رشد شخصی، رابطه مثبت با دیگران، هدف و جهت‌گیری در زندگی و پذیرش خود را در بر می‌گیرد.

خودپیروی به معنای عملكرد فرد بر اساس معیارها و عقاید خویش می‌باشد، هر چند كه با عرف و رسم و رسوم پذیرفته شده در جامعه متناقض باشد؛ تسلط محیطی به معنای تحت كنترل داشتنِ جهان پیرامون است به طوری كه فرد بتواند تا حد زیادی بر زندگی و محیط اطرافش احاطه داشته باشد؛ رشد شخصی شامل توانایی شكوفا ساختن كلیه نیروها و استعدادها و پرورش توانایی‌های جدید در شخص است؛ رابطه مثبت با دیگران بر می‌گردد به برقراری روابط صمیمی و نزدیك با دیگران ضمن اشتیاق داشتن به برقراری چنین روابطی و نیز توانایی عشق ورزیدن به اطرافیان؛ هدف و جهت‌گیری در زندگی به معنای توانایی پیدا كردن معنا در زندگی و هدفمند بودن و تعقیب اهداف است؛ پذیرش خود نیز دربرگیرنده‌ی نگرش مثبت شخص نسبت به خود است كه نه به معنای خودشیفتگی یا عزت نفس بالا، بلكه به معنای احترام به نفسی است كه با دانستنِ نقاط قوت و ضعف خود در فرد صورت می‌گیرد (ریف و كیز، 1995).

نقش عوامل حمایتی در كمك به افراد برای سازگاری فعالانه با رویدادهای استرس‌زا همواره مورد توجه پژوهشگران حوزه‌ی روانشناسی بوده است. به طوری كه آنها بر این باورند كه افراد در برخورد با مشكلات می‌توانند ضمن مبارزه‌ی سرسختانه، قدرت و ظرفیت تحمل بیشتری را در خود به وجود آورده تا بدین طریق بتوانند بر مشكلات فائق آیند. در دو دهه‌ی اخیر پژوهشگران دریافتند كه افراد موفق در برخورد با مسائل استرس‌زا و فشارها در مقایسه با افراد شكننده در برابر مشكلات، دارای خصوصیات و ویژگی‌های متفاوتی می‌باشند كه از این طریق می‌توانند فشار كمتری را تحمل كرده و هر چه سریعتر به نقطه‌ی تعدل روحی برسند. یكی از این ویژگی‌ها در قالب مفهومی با عنوان تاب‌آوری مطرح گردیده است. تاب‌آوری یكی از سازه‌های عمده رویكرد روانشناسی مثبت‌گرا می‌باشد. در سالهای اخیر، این رویكرد با شعار توجه به استعدادها و توانمندی‌های انسان (به جای پرداختن به اختلالات و ناهنجاریها) مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. تاب‌آوری در برگیرنده مفاهیم مختلف است. اصطلاح تاب‌آوری به صورت‌های مختلف و متنوعی تعریف شده است: مانند توانایی سازگاری موفقیت‌آمیز در مقابل محیط در حال تغییر (داروین، 1989؛ سیچیتی و کوهن، 1995)؛ سرسختی و آسیب‌ناپذیری (آنتونی، 1974؛ کوباسا، 1979؛ مدی و خوشابا، 1994)؛ و سازگاری موفقیت‌آمیز علی‌رغم استرس زیاد و شرایط ناگوار (استوارت، رید و منگهام، 1997). اما همه تعاریف دارای یک توصیف مشترک می‌باشند و آن هم «توانایی بازگشت به حالت اولیه» می‌باشد (به نقل از صحراگرد، 1386).

گارمزی و ماستن (1991) تاب‌آوری را یک فرآیند، توانایی یا پیامد سازگاری موفقیت‌آمیز علیرغم شرایط چالش‌برانگیز و تهدیدکننده می‌دانند. در تعریفی دیگر، تاب‌آوری یعنی آشکارکردن شایستگی در افراد علیرغم تحت فشار بودن و استرس زیاد است (گارمزی، ماستن و تلگن، 1984). راتر (2001) معتقد است تاب‌آوری، سازگاری مثبت در واکنش به شرایط ناگوار است.

امید به زندگی نیز به عنوان یكی از پیشایندهای بهزیستی روانشناختی دارای تعاریف گوناگونی است. جنانچه فرانكل (1984) معتقد است هنگامی كه انسان به فعالیت‌های مورد علاقه‌اش می‌پردازد، با دیگران ملاقات می‌كند، به تماشای آثار هنری و ادبی می‌پردازد، و یا به دامان طبیعت پناه می‌برد، امید را در خود احساس می‌كند. همچنین هنگامی كه احساس می‌كند وجود و هستی‌اش به یك منبع لاینزل پیوند خورده است و خود را متكی به چهارچوب‌ها و تكیه‌گاه‌های گسترده و قابل اتكایی مانند مذهب می‌داند و فلسفه‌ای برای زندگی كردن انتخاب كرده است زندگی را می‌بیند، آن را در می‌یابد و احساس می‌كند.

با توجه به اهمیت بررسی پیشایندهای بهزیستی روانشناختی در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم، پژوهش حاضر بر آن است تا به بررسی اثر پیش‌بینی‌كنندگی تاب‌آوری و امید به زندگی بر بهزیستی روانشناختی بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم بپردازد.

2-1- بیان مسئله

سازمان بهداشت جهانی (2001)، سلامتی را به عنوان حالتی از بهزیستی کامل جسمی، ذهنی و اجتماعی و نه صرفاً نبود بیماری تعریف می‌کند. به بیان دیگر از نظر این سازمان، سلامت روانی حالتی از بهزیستی است که در آن فرد به توانایی‌های خود، آگاه، با فشارهای روانی، سازگار و مثمرثمر در کار مفید برای خویش است (سازمان بهداشت جهانی، 2004). به رغم تأکید فوق بر مسایل مثبت غالباً متخصصان سلامت به قدری بر مشکلات افرادِ دچار بیماری متمرکزند که نیازهای افراد سالم را فراموش می‌کنند. به بیان دیگر مراکز سلامت روانی به جای توجه به جنبه‌های مثبت سلامت بیشتر درگیر درمان بیماری‌های روانی‌اند (پیلگریم، 1997).

دیابت یا بیماری قند یک اختلال متابولیک (سوخت و سازی) در بدن است. در این بیماری توانایی تولید انسولین در بدن از بین می‌رود و یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد (مراسكین، 2012). بنابراین دیابت جزء بیماری‌هایی است كه سلامت فرد را تهدید كرده و بر سایر اعضای بدن از جمله چشم تأثیر مخرب دارد (بوید و همكاران، 2013).

یكی از آسیب‌های چشمی كه ناشی از بیماری دیابت است با نام رتینوپاتی دیابتی شناخته شده است. این بیماری به طور مستقیم شبكیه چشم را هدف قرار داده و موجب رشد رگ‌های خونی غیرطبیعی در آن قسمت می‌شود. لذا باعث بروز مشكلات جدی در بینایی می‌گردد (بوید و همكاران، 2013).

بنابر آنچه ذكر شد، لزوم توجه به سلامت جسمی و روانی این بیماران آشكارتر می‌گردد. از این رو، شناخت عوامل تعیین كننده‌ی سلامت روانی افراد از مهم ترین مسائل علوم انسانی در سالهای معاصر است. نظریه‌هایی مانند نظریه‌های خودشکوفایی مازلو، کارکرد کامل راجرز و انسان بالغ یا بالیدگی آلپورت در شکل‌بندی مفهوم سلامتی روانشناختی، این فرضیه بنیادی را پذیرفته و از آن بهره جسته‌اند (ریان و دسی، 2001). به دنبال ظهور این نظریه‌ها و جنبش روانشناسی مثبت که در سلامتی روانی بر وجود ویژگی‌های مثبت و رشد توانایی‌های فردی تأکید داشتند، گروهی از روانشناسان به جای اصطلاح سلامتی روانی از بهزیستی رواشناختی استفاده کرده‌اند. زیرا معتقدند این واژه بیشتر ابعاد مثبت را به ذهن متبادر می‌کند (ریف و سنیگر، 1998) و در این راستا مدلهایی مانند مدل جاهودا مدل بهزیستی ذهنی، داینر و مدل شش عاملی بهزیستی روانشناختی ریف (1989) تدوین شده‌اند که در تعریف و تبیین سلامت روانی به جای تمرکز بر بیماری و ضعف بر توانایی‌ها و داشته‌های فرد متمرکز هستند (کومپتون، 2001).

الگوی ریف (1995) است که از مهم‌ترین مدل‌های حوزه بهزیستی روان‌شناختی به شمار می‌رود. در این دیدگاه بهزیستی به معنای تلاش برای استقلال و ارتقاست که در تحقق استعدادها و توانایی‌های فرد متجلی می‌شود. از این منظر، فردی که دارای بهزیستی روان‌شناختی است از ویژگی‌هایی مانند عزت نفس، ارتباط‌های اجتماعی گسترده، احساس خودکارآمدی و حس استقلال برخوردار است (ریف و سینگر، 1998).

– Maraschin

– Schafer Andrew Lee & Fleisher

– Boyd

– Ryff

– autonomy

– environmental mastery

– personal growth

– positive relationship with others

– purpose in life

– self- acceptance

– resilience

– positive psychology

– successful adaptation

– Darwin

– Cicchetti & Cohen

– hardiness

– invulnerability

– Anthony

– Kobasa

– Maddi & Khoshaba

– Stewart Ried & Mangham

– bounce back

3- Garmezy Masten & Tellegen

– Rutter

– Pilgrim

– Maslow

– full functioning

– Rodgers

– maturity

– Allport

– Ryan & Decy

– positive psychology

– mental health

– psycholosical well-being

– Jahoda

– subjective well-being

– Diener

– Compton

بهزیستی روانشناختی;تاب آوری;امید به زندگی;بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم