پکیج (پروتکل) درمان شناختی رفتاری برای اختلال وسواس فکری عملی (OCD)
http://123proje.ir/43554
پکیج های درمانی روانشناسی
doc
62 کیلو بایت
پکیج (پروتکل) درمان شناختی رفتاری برای اختلال وسواس فکری عملی (OCD)
| دسته بندی | پکیج های درمانی روانشناسی |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 62 کیلو بایت |
| تعداد صفحات | 43 |
دریافت فایل
پکیج (پروتکل) درمان شناختی رفتاری برای اختلال وسواس فکری عملی (OCD) در 43 صفحه فارسی در قالب فایل ورد قابل ویرایش
ویژگی های فایل:
شامل 6 جلسه درمانی
بصورت آموزش گروهی و فردی و دارای توضیحات کامل هر جلسه
43 صفحه ورد قابل ویرایش
با فونت B lotus سایز 14 و فاصله خطوط 1.5
دارای رفرنس معتبر و به شیوه APA
به همراه پیوست تمرینات عملی
این محصول مناسب برای دانشجویان، اساتید، روانشناسان، کلاسهای آموزشی، کنفرانسها، وبینارها، متخصصین و سایر رشته های مرتبط می‌باشد.
فهرست مطالب:
جلسه اول- ارزیابی و آموزش روانی
جلسه دوم – آموزش آرمیدگی
جلسه سوم – مواجهه و پیشگیری از پاسخ
جلسه چهارم – مواجهه و پیشگیری از پاسخ
جلسه پنجم – باز سازی شناختی
جلسه ششم- پیشگیری از عود
پیوست ها
اهداف و مداخلات درمانی در اختلال وسواس ذهنی – عملی
برگه اطلاعات علایم اختلال وسواس ذهنی – عملی
پرسشنامه وسواس ذهنی – عملی
برگه خودارزیابی وسواس ها و عادت های تکراری
برگه نتایج ارزیابی های انجام شده در اختلال وسواس ذهنی – عملی
برگه فهرست سلسله مراتبی وسواس های ذهنی
برگه فهرست سلسله مراتبی موقعیت های اضطراب آور /اجتنابی
برگه افکار خود آیند و مفروضه های ناسازگار در اختلال وسواسی – جبری
برگه دستورالعمل آرام آموزی
منبع
نمونه ای از جلسات که در این پروتکل وجود دارد:
جلسه اول- ارزیابی و آموزش روانی
اهداف:
١. ارزیابی اختلال وسواسی جبری
۲. آموزش روانی
٣. ایجاد انگیزه
وسایل مورد نیاز:
۱. پرسشنامه وسواس ذهنی
۲. پرسشنامه وسواس عملی
٣. کاربرگ ارزیابی اختلال وسواسی- جبری
۴. برگه ی خود ارزیابی وسواس ها و عادت های تکراری
مروری بر جلسه
هدف این جلسه، برقراری ارتباط با مراجع، ارزیابی دقیق ماهیت وسواس ها و اجبارهای وی و ارائه اطلاعات اساسی در مورد ماهیت بیماری و پیش آگهی و درمان بیماری است. این اطلاعات به مراجع کمک خواهد کرد که درک درستی از بیماری خود به دست آورده و علاوه بر آن نسبت به بهبودی، امیدوار شود. علاوه بر این، در انتهای جلسه از تکنیک های افزایش انگیزه برای ایجاد و تقویت انگیزه مراجع برای حضور در جلسات و تبعیت درمانی استفاده می شود.
١. ارزیابی
اهداف ارزیابی شامل شناسایی وسواس ها، عادت های تکراری و موقعیت های اجتنابی، کشف انگیزه بیمار برای درمان و در نظر گرفتن سطح ناراحتی و مشکلات فعلی است. ابزار اولیه ی ارزیابی، مصاحبه ی بالینی است. طی ارزیابی بالینی لازم است افکار وسواسی، عادت های تکراری و موقعیت هایی که مراجع از آنها اجتناب می کند، روشن شوند. علاوه بر اخذ تاریخچه و رشد علایم، شیوه ای که علائم اختلال در عملکرد های روزانه ی مراجع تداخل ایجاد می کنند، نیز باید بررسی می شوند. مراجعان اغلب تمایلی به صحبت در مورد وسواس های خود ندارند. از آنجایی که افکار وسواسی برای آنها بسیار ناراحت کننده است ممکن است از این نکته واهمه داشته باشند که اگر افکار خود را آشکار کنند بستری شوند و یا محدودیت های دیگری برایشان ایجاد شود. بنابراین، عادی جلوه دادن افکار وسواسی به مراجع کمک خواهد کرد که احساس راحتی بیشتری کند و در مورد علائمش صحبت کند. چند مورد از تکنیک هایی می توانید برای این کار از آن استفاده کنید، در زیر آمده است:
۱) به مراجع بگویید اکثر افراد گاه به گاه افکاری دارند که بسیار ناخوشایند است.
۲) به مراجع اطمینان بدهید اگر در مورد افکارش صحبت کند، اتفاق بدی نخواهد افتاد
۳) چند نمونه از افکار وسواسی شایع را برای مراجع بگویید و از او سوال کنید آیا او هم این افکار را دارد ۴) به مراجع بگویید در اغلب موارد افكار وسواسی مغایر با اصول و ارزش ها با اعتقادات مذهبی افراد است و به همین دلیل افراد از داشتن آنها ناراحت هستند اما احتمال کمی وجود دارد که آنها بر اساس این افکار اقدامی انجام بدهند.
علاوه بر این، این موضوع را ارزیابی کنید که آیا مراجع تشخیص می دهد که افکار وسواسی اش تا حدود زیادی غیر واقعی است. همچنین از مراجع سوال کنید وقتی در موقعیتی قرار ندارد که ترس هایش فعال شود چه اندازه معتقد است که ترس هایش تبدیل به واقعیت خواهد شد. برای مثال: “وقتی در توالت عمومی نیستید، چقدر معتقد هستید که دست زدن به شیر دستشویی شما را مبتلا به وبا می کند؟”.
اگر مراجع نمی تواند تشخیص دهد که برخی از ترس هایش اغراق آمیز هستند، این موضوع حاکی از وجود افکار بیش بها داده شده است. مراجعانی که دارای اینگونه افکار هستند عموما به مواجهه سازی و پاسخ پیشگیرانه جواب نمی دهند. در برخی از موارد، توصیه می شود پیش از ادامه ی درمان، باورهای مربوط به ترس های وسواسی از طریق تکنیک های شناختی کاهش یابند.
علاوه بر مصاحبه ی بالینی، مقیاس های خود- گزارشی نیز در ارزیابی OCD مفید است. پرسشنامه ی وسواس ذهنی – عملی سیاهه ی علایم است که برای ارزیابی مراجعان به کار می رود. پاسخ های مراجع به موارد فردی می تواند در تشخیص دقیق تر مفید بوده و علاوه بر آن به عنوان معیاری برای ارزیابی پیشرفت درمان مورد استفاده قرار گیرد. این پرسشنامه در پیوست آمده است. کار برگ ارزیابی اختلال وسواسی – جبری، فضایی را برای ثبت کردن اطلاعات حاصل از ارزیابی در اختیار شما قرار می دهد. علاوه بر این می توانید اطلاعات مربوط به دارو، و یا دیگر مواد مصرفی را در این برگه ثبت کند. ثبت کردن وسواس های ذهنی و عملی که مراجع در حال حاضر درگیر آن است و توصیه های درمانی نیز در همین قسمت ثبت می شوند.
۲. آموزش روانی
پس از اینکه ارزیابی انجام شد، باید یک سری اطلاعات پایه ای در مورد بیماری و فرایند درمان در اختیار مراجع قرار دهید. این اطلاعات می تواند یأس و ناامیدی مراجع را کاهش داده و انگیزه او را برای پیگیری درمان را افزایش می دهد. در رابطه با فرآیند آموزش چند نکته کلیدی حائز اهمیت است: ۱- داشتن افکار ناخوشایند و مزاحم طبیعی است؛ ۲- راهبردهایی که در حال حاضر مراجع از آنها استفاده می کند (تلاش برای فکر نکردن به اینگونه افکار یا خنثی کردن آنها با عادت های تکراری) در واقع باعث بدتر شدن اضطراب مراجع می شود؛ و۳- اجازه دادن به داشتن این افکار بدون متوسل شدن به عادت های تکراری می تواند منجر به کاهش اضطراب، کاهش فراوانی افکار مزاحم و کاهش تمایل به عادت های تکراری شود. همچنین تاکید کنید درمان می تواند به میزان قابل ملاحظه ای موجب آرامش فرد شده و کیفیت زندگی فرد وی را بهتر کند. ولی با این وجود، برخی علائم ممکن است پس از پایان درمان همچنان وجود داشته باشد که این افراد ، نیاز به ادامه درمان و درمان طولانی تری دارند. مطرح کردن این موضوعات منجر به ایجاد امید در مراجع می شود خصوصا وقتی که انتظارات واقع بینانه ای نیز تعیین شود.
اختلال وسواس ذهنی – عملی چیست؟
اختلال وسواس ذهنی – عملی، اختلال نسبتا شایعی است. افرادی که مبتلا به این اختلال هستند، دارای وسواس های ذهنی، وسواس های عملی با هر دو هستند. وسواس های ذهنی افکار، تصاویر ذهنی یا تکانه هایی هستند که ناخوشایند بوده ولی مرتب به ذهن می آیند. وسواس های عملی کارهایی هستند که فرد به منظور جلوگیری از اضطراب یا پیشگیری از وقوع اتفاق های بد انجام می دهد. اکثر افراد مبتلا به اختلال وسواس هم از وسواس های ذهنی و هم وسواس های عملی رنج می برند.
وسواس های ذهنی رایج شامل این موارد هستند:
ترس از ابتلا به مریضی هایی نظیر ایدز یا سرطان؛
ترس از نجس شدن با چیزهایی مانند خون و ادرار
ترس از مسموم شدن با موادی نظیر حشره کش ها؛ ترس از آسیب زدن یا کشتن کسی که اغلب اوقات محبوب شماست؛
ترس از فراموش کردن انجام کاری نظیر خاموش کردن اجاق گاز یا بستن در؛
ترس از انجام یک عمل غیر اخلاقی یا شرم آور؛
وسواس های عملی عادت های تکراری نیز نامیده می شوند. وسواس های عملی رایج شامل موارد زیر است:
شستشو یا تمیزی افراطی، نظیر شستن دست به کرات در طول روز؛
وارسی، نظیر بررسی مکرر اینکه آیا اجاق گاز را خاموش کرده است؛
کارهای تکراری، نظیر ۱۶ بار روشن و خاموش کردن چراغ؛
جمع کردن یا ذخیره کردن، نظیر نگهداری روزنامه های باطله یا اشیایی که به درد نمی خورند؛
چیدن اشیا با یک نظم و ترتیب معین، نظیر اطمینان از اینکه همه چیز در اتاق قرینه است؛
اکثر افراد مبتلا به وسواس ذهنی – عملی می دانند که ترس هایشان واقع بینانه نیست و احساس می کنند وسواس های عملی شان بی معنی است، با این وجود احساس می کنند نمی توانند از آنها اجتناب کنند. وسواس عملی- ذهنی مسائل جدی را بوجود می آورد. افراد مبتلا اغلب ساعت های زیادی از روز را صرف وسواس های عملی خود می کنند. این موضوع مانع از انجام کامل مسوولیت های تحصیلی، شغلی یا خانوادگی می شود. بسیاری از افراد مبتلا از مکان ها یا موقعیت هایی که آنها را مضطرب می کند، اجتناب می کنند. برخی از آنها خود را در خانه حبس می کنند. اغلب این افراد در خانواده ی خود اعضایی دارند که به آنها در انجام وسواس های عملی شان کمک می کند.
علت اختلال وسواس ذهنی – عملی علت دقیق اختلال وسواس ذهنی – عملی روشن نیست. عوامل ژنتیک در بروز این اختلال نقش دارد. معمولا اعضا خانواده ی افراد مبتلا نیز دارای این اختلال و دیگر مسائل اضطرابی هستند. البته، ژن به تنهایی تبیین کننده ی وسواس نیست؛ یادگیری و استرس های زندگی نیز در تداوم این اختلال نقش دارند.
اختلال وسواس ذهنی – عملی چگونه تداوم می یابد؟
مطالعات نشان می دهد که ۹۰ درصد از افراد، افکاری شبیه به افکار افراد مبتلا به وسواس دارند ولی افراد مبتلا در مقایسه با دیگران بیشتر از این افکار ناراحت می شوند. بیشتر افکاری که افراد مبتلا را نگران می کند مغایر با ارزش ها و باورهایشان است، برای مثال افکار کفر آمیز در یک فرد مذهبی.
از آنجایی که افراد مبتلا از این افکار خود رنج می برند، تلاش می کنند از آنها اجتناب کنند. به همین منظور اغلب خود را مجبور می کنند که به آن فکر نکنند. ولی مسأله اینجاست که هر چقدر بیشتر تلاش کنید در مورد چیزی فکر نکنید، فکر کردن به آن موضوع تشدید می شود. می توانید خودتان این موضوع را تمرین کنید: سعی کنید که برای ۶۰ ثانیه به یک فیل صورتی رنگ فکر نکنید. اولین چیزی که به ذهن شما خواهد آمد، آن چیزی خواهد بود که تلاش می کنید از فکر کردن به آن خودداری کنید – یک فیل صورتی.
وقتی افراد متوجه می شوند که نمی توانند از افکار ناراحت کننده اجتناب کنند، اغلب به شیوه های دیگری متوسل می شوند تا اضطراب خود را کاهش دهند. از اینرو ممکن است به کارهایی نظیر شستشوی زیاد از حد یا گفتن چیزهایی به خود بپردازند. این کارها معمولا اضطراب آنها را تسکین می دهد ولی این تسکین کاملا موقتی است و بنابراین مجبورند برای کاهش دوباره اضطراب، دوباره آن کار را انجام دهند. بدین ترتیب آن عمل تبدیل به یک وسواس عملی می شود.
درمان اختلال وسواس ذهنی – عملی
مثل همه اختلالات ، دو دسته درمان اصلی برای این اختلال وجود دارد. دارو درمانی و روان درمانی . داروهایی که روی وسواس اثر دارند ماده ای به نام سروتونین را در مغز افزایش می دهند. از اینرو پزشک یا روانپزشک، دارویی را که بهترین نتیجه را برای شما داشته باشد، تجویز می کند. پژوهش ها نشان می دهد که ۵۰ تا ۶۰ درصد از مراجعان با دارو بهبود می یابند ولی در اکثر موارد با قطع دارو علایم بر می گردد. به این علت، لازم است که روان درمانی هم به دارو اضافه گردد. معمولا ترکیب دارو و روان درمانی بهترین نتیجه را در پی خواهد داشت.
مهمترین روان درمانی برای وسواس، درمان شناختی رفتاری است. افراد مبتلا به وسواس ذهنی – عملی از این می ترسند که اگر به خود اجازه دهند به افکار ترس آور فکر کنند و وسواس های عملی را انجام ندهند اضطراب شدیدی را تجربه خواهند کرد که قادر به تحمل آنها نخواهند بود. بسیاری از اوقات نیز از این می ترسند که دیوانه شوند. در درمان شناختی – رفتاری شما یاد می گیرید اضطراب خود را بدون توسل به وسواس های عملی کنترل کنید. برای این منظور روش های مقابله ای نظیر آرمیدگی را خواهید آموخت که به کمک آنها کمتر احساس اضطراب می کنید. علاوه براین، در این درمان یاد می گیرید اگر تلاش نکنید از افکار ترس آور خود اجتناب کنید، آن افکار محو خواهند شد. ممکن است باور کردن این موضوع برایتان سخت باشد ولی شما عملا متوجه خواهید شد که این روش جواب می دهد.
نتایج مطالعات نشان می دهد به زیادی ۸۰ درصد از کسانی که تحت درمان شناختی- رفتاری وسواس قرار می گیرند ، بهبودی متوسط تا زیادی را نشان می دهند. اگرچه، بعد از پایان درمان ، فرد ممکن است در برخی موقعیت ها دوباره افکار وسواسی به ذهنش بیاید و یا تمایل داشته باشد برخی عادت های تکراری را انجام دهد ولی اغلب اوقات افراد مبتلا، کنترل بیشتری بر علائم شان خواهند داشت و کیفیت زندگیشان بهبود پیدا می کند.
از شما به عنوان مراجع چه انتظاری می رود؟
در ابتدای درمان احساس اضطراب شایع است و ممکن است در مورد موثر بودن درمان، دچار تردید شوید. آنچه لازم است این است که انگیزه داشته باشید تا بتوانید تکالیف درمانی را انجام دهید. درمانگر شیوه های جدید مواجهه با اضطراب را به شما خواهد آموخت و به شما کمک می کند که مواجهه شدن با چیزهایی را که از آنها می ترسید، شروع کنید. از شما خواسته خواهد شد که بین جلسات به تمرین مهارت های جدید بپردازید. اگر روی تکالیف و تمرین هایی که درمانگر به شما می دهد کار کنید و درمان را به اتمام برسانید، شانس شما برای بهبود بیشتر خواهد شد.
٣. ایجاد انگیزه
درمان OCD، مستلزم حضور مرتب در جلسات، انجام تکالیف متعدد و تحمل اضطراب است. قطع ناگهانی درمان و عدم تبعیت درمانی مسائل رایجی هستند و بزرگترین دلیل شکست در درمان محسوب می شوند. از اینرو بسیار مهم است پیش از شروع درمان انگیزه ی قوی در مراجع ایجاد شود. اگر انگیزه بیمار پایین است، لازم است زمان بیشتری صرف ایجاد آن شود. برای این منظور از مراجع بخواهید سود و زیان درمان را فهرست کند. سود درمان شامل کاهش اضطراب، بهبود ارتباطات و کارکرد تحصیلی و شغلی است. زیان های حاصل از درمان شامل مسائلی مانند افزایش موقتی در سطح اضطراب و مواجه شدن با موقعیت ها و تصمیم هایی است که مراجع در حال حاضر خود را مجبور به مواجهه با آنها نمی بیند و از آنها اجتناب می کند. با پرسش های دقیق به مراجع کمک کنید تا فهرست کاملی از سود و زیان مربوط را تهیه کند.
4. تكلیف منزل
یکی از دیگر منابع مهم اطلاعات، خود- ارزیابی صورت گرفته توسط مراجع است. به عنوان تکلیف خانگی، “برگه ی خود ارزیابی وسواس ها و عادت های تکراری” را به مراجع بدهید و از وی بخواهید افکار وسواسی، عادت های تکراری و موقعیت های اجتنابی خود را به شکل روزانه ثبت کند. این خود ارزیابی، اطلاعات دقیقی را فراهم می کند که ممکن است طی ارزیابی اولیه بدست نیاید و بدین ترتیب به عنوان یک معیار برای ارزیابی پیشرفت درمان مورد استفاده قرار بگیرد.
پکیج (پروتکل) درمان شناختی رفتاری برای اختلال وسواس فکری عملی (OCD) در 43 صفحه فارسی در قالب فایل ورد قابل ویرایش
ویژگی های فایل:
شامل 6 جلسه درمانی
بصورت آموزش گروهی و فردی و دارای توضیحات کامل هر جلسه
43 صفحه ورد قابل ویرایش
با فونت B lotus سایز 14 و فاصله خطوط 1.5
دارای رفرنس معتبر و به شیوه APA
به همراه پیوست تمرینات عملی
این محصول مناسب برای دانشجویان، اساتید، روانشناسان، کلاسهای آموزشی، کنفرانسها، وبینارها، متخصصین و سایر رشته های مرتبط می‌باشد.
فهرست مطالب:
جلسه اول- ارزیابی و آموزش روانی
جلسه دوم – آموزش آرمیدگی
جلسه سوم – مواجهه و پیشگیری از پاسخ
جلسه چهارم – مواجهه و پیشگیری از پاسخ
جلسه پنجم – باز سازی شناختی
جلسه ششم- پیشگیری از عود
پیوست ها
اهداف و مداخلات درمانی در اختلال وسواس ذهنی – عملی
برگه اطلاعات علایم اختلال وسواس ذهنی – عملی
پرسشنامه وسواس ذهنی – عملی
برگه خودارزیابی وسواس ها و عادت های تکراری
برگه نتایج ارزیابی های انجام شده در اختلال وسواس ذهنی – عملی
برگه فهرست سلسله مراتبی وسواس های ذهنی
برگه فهرست سلسله مراتبی موقعیت های اضطراب آور /اجتنابی
برگه افکار خود آیند و مفروضه های ناسازگار در اختلال وسواسی – جبری
برگه دستورالعمل آرام آموزی
منبع
نمونه ای از جلسات که در این پروتکل وجود دارد:
جلسه اول- ارزیابی و آموزش روانی
اهداف:
١. ارزیابی اختلال وسواسی جبری
۲. آموزش روانی
٣. ایجاد انگیزه
وسایل مورد نیاز:
۱. پرسشنامه وسواس ذهنی
۲. پرسشنامه وسواس عملی
٣. کاربرگ ارزیابی اختلال وسواسی- جبری
۴. برگه ی خود ارزیابی وسواس ها و عادت های تکراری
مروری بر جلسه
هدف این جلسه، برقراری ارتباط با مراجع، ارزیابی دقیق ماهیت وسواس ها و اجبارهای وی و ارائه اطلاعات اساسی در مورد ماهیت بیماری و پیش آگهی و درمان بیماری است. این اطلاعات به مراجع کمک خواهد کرد که درک درستی از بیماری خود به دست آورده و علاوه بر آن نسبت به بهبودی، امیدوار شود. علاوه بر این، در انتهای جلسه از تکنیک های افزایش انگیزه برای ایجاد و تقویت انگیزه مراجع برای حضور در جلسات و تبعیت درمانی استفاده می شود.
١. ارزیابی
اهداف ارزیابی شامل شناسایی وسواس ها، عادت های تکراری و موقعیت های اجتنابی، کشف انگیزه بیمار برای درمان و در نظر گرفتن سطح ناراحتی و مشکلات فعلی است. ابزار اولیه ی ارزیابی، مصاحبه ی بالینی است. طی ارزیابی بالینی لازم است افکار وسواسی، عادت های تکراری و موقعیت هایی که مراجع از آنها اجتناب می کند، روشن شوند. علاوه بر اخذ تاریخچه و رشد علایم، شیوه ای که علائم اختلال در عملکرد های روزانه ی مراجع تداخل ایجاد می کنند، نیز باید بررسی می شوند. مراجعان اغلب تمایلی به صحبت در مورد وسواس های خود ندارند. از آنجایی که افکار وسواسی برای آنها بسیار ناراحت کننده است ممکن است از این نکته واهمه داشته باشند که اگر افکار خود را آشکار کنند بستری شوند و یا محدودیت های دیگری برایشان ایجاد شود. بنابراین، عادی جلوه دادن افکار وسواسی به مراجع کمک خواهد کرد که احساس راحتی بیشتری کند و در مورد علائمش صحبت کند. چند مورد از تکنیک هایی می توانید برای این کار از آن استفاده کنید، در زیر آمده است:
۱) به مراجع بگویید اکثر افراد گاه به گاه افکاری دارند که بسیار ناخوشایند است.
۲) به مراجع اطمینان بدهید اگر در مورد افکارش صحبت کند، اتفاق بدی نخواهد افتاد
۳) چند نمونه از افکار وسواسی شایع را برای مراجع بگویید و از او سوال کنید آیا او هم این افکار را دارد ۴) به مراجع بگویید در اغلب موارد افكار وسواسی مغایر با اصول و ارزش ها با اعتقادات مذهبی افراد است و به همین دلیل افراد از داشتن آنها ناراحت هستند اما احتمال کمی وجود دارد که آنها بر اساس این افکار اقدامی انجام بدهند.
علاوه بر این، این موضوع را ارزیابی کنید که آیا مراجع تشخیص می دهد که افکار وسواسی اش تا حدود زیادی غیر واقعی است. همچنین از مراجع سوال کنید وقتی در موقعیتی قرار ندارد که ترس هایش فعال شود چه اندازه معتقد است که ترس هایش تبدیل به واقعیت خواهد شد. برای مثال: “وقتی در توالت عمومی نیستید، چقدر معتقد هستید که دست زدن به شیر دستشویی شما را مبتلا به وبا می کند؟”.
اگر مراجع نمی تواند تشخیص دهد که برخی از ترس هایش اغراق آمیز هستند، این موضوع حاکی از وجود افکار بیش بها داده شده است. مراجعانی که دارای اینگونه افکار هستند عموما به مواجهه سازی و پاسخ پیشگیرانه جواب نمی دهند. در برخی از موارد، توصیه می شود پیش از ادامه ی درمان، باورهای مربوط به ترس های وسواسی از طریق تکنیک های شناختی کاهش یابند.
علاوه بر مصاحبه ی بالینی، مقیاس های خود- گزارشی نیز در ارزیابی OCD مفید است. پرسشنامه ی وسواس ذهنی – عملی سیاهه ی علایم است که برای ارزیابی مراجعان به کار می رود. پاسخ های مراجع به موارد فردی می تواند در تشخیص دقیق تر مفید بوده و علاوه بر آن به عنوان معیاری برای ارزیابی پیشرفت درمان مورد استفاده قرار گیرد. این پرسشنامه در پیوست آمده است. کار برگ ارزیابی اختلال وسواسی – جبری، فضایی را برای ثبت کردن اطلاعات حاصل از ارزیابی در اختیار شما قرار می دهد. علاوه بر این می توانید اطلاعات مربوط به دارو، و یا دیگر مواد مصرفی را در این برگه ثبت کند. ثبت کردن وسواس های ذهنی و عملی که مراجع در حال حاضر درگیر آن است و توصیه های درمانی نیز در همین قسمت ثبت می شوند.
۲. آموزش روانی
پس از اینکه ارزیابی انجام شد، باید یک سری اطلاعات پایه ای در مورد بیماری و فرایند درمان در اختیار مراجع قرار دهید. این اطلاعات می تواند یأس و ناامیدی مراجع را کاهش داده و انگیزه او را برای پیگیری درمان را افزایش می دهد. در رابطه با فرآیند آموزش چند نکته کلیدی حائز اهمیت است: ۱- داشتن افکار ناخوشایند و مزاحم طبیعی است؛ ۲- راهبردهایی که در حال حاضر مراجع از آنها استفاده می کند (تلاش برای فکر نکردن به اینگونه افکار یا خنثی کردن آنها با عادت های تکراری) در واقع باعث بدتر شدن اضطراب مراجع می شود؛ و۳- اجازه دادن به داشتن این افکار بدون متوسل شدن به عادت های تکراری می تواند منجر به کاهش اضطراب، کاهش فراوانی افکار مزاحم و کاهش تمایل به عادت های تکراری شود. همچنین تاکید کنید درمان می تواند به میزان قابل ملاحظه ای موجب آرامش فرد شده و کیفیت زندگی فرد وی را بهتر کند. ولی با این وجود، برخی علائم ممکن است پس از پایان درمان همچنان وجود داشته باشد که این افراد ، نیاز به ادامه درمان و درمان طولانی تری دارند. مطرح کردن این موضوعات منجر به ایجاد امید در مراجع می شود خصوصا وقتی که انتظارات واقع بینانه ای نیز تعیین شود.
اختلال وسواس ذهنی – عملی چیست؟
اختلال وسواس ذهنی – عملی، اختلال نسبتا شایعی است. افرادی که مبتلا به این اختلال هستند، دارای وسواس های ذهنی، وسواس های عملی با هر دو هستند. وسواس های ذهنی افکار، تصاویر ذهنی یا تکانه هایی هستند که ناخوشایند بوده ولی مرتب به ذهن می آیند. وسواس های عملی کارهایی هستند که فرد به منظور جلوگیری از اضطراب یا پیشگیری از وقوع اتفاق های بد انجام می دهد. اکثر افراد مبتلا به اختلال وسواس هم از وسواس های ذهنی و هم وسواس های عملی رنج می برند.
وسواس های ذهنی رایج شامل این موارد هستند:
ترس از ابتلا به مریضی هایی نظیر ایدز یا سرطان؛
ترس از نجس شدن با چیزهایی مانند خون و ادرار
ترس از مسموم شدن با موادی نظیر حشره کش ها؛ ترس از آسیب زدن یا کشتن کسی که اغلب اوقات محبوب شماست؛
ترس از فراموش کردن انجام کاری نظیر خاموش کردن اجاق گاز یا بستن در؛
ترس از انجام یک عمل غیر اخلاقی یا شرم آور؛
وسواس های عملی عادت های تکراری نیز نامیده می شوند. وسواس های عملی رایج شامل موارد زیر است:
شستشو یا تمیزی افراطی، نظیر شستن دست به کرات در طول روز؛
وارسی، نظیر بررسی مکرر اینکه آیا اجاق گاز را خاموش کرده است؛
کارهای تکراری، نظیر ۱۶ بار روشن و خاموش کردن چراغ؛
جمع کردن یا ذخیره کردن، نظیر نگهداری روزنامه های باطله یا اشیایی که به درد نمی خورند؛
چیدن اشیا با یک نظم و ترتیب معین، نظیر اطمینان از اینکه همه چیز در اتاق قرینه است؛
اکثر افراد مبتلا به وسواس ذهنی – عملی می دانند که ترس هایشان واقع بینانه نیست و احساس می کنند وسواس های عملی شان بی معنی است، با این وجود احساس می کنند نمی توانند از آنها اجتناب کنند. وسواس عملی- ذهنی مسائل جدی را بوجود می آورد. افراد مبتلا اغلب ساعت های زیادی از روز را صرف وسواس های عملی خود می کنند. این موضوع مانع از انجام کامل مسوولیت های تحصیلی، شغلی یا خانوادگی می شود. بسیاری از افراد مبتلا از مکان ها یا موقعیت هایی که آنها را مضطرب می کند، اجتناب می کنند. برخی از آنها خود را در خانه حبس می کنند. اغلب این افراد در خانواده ی خود اعضایی دارند که به آنها در انجام وسواس های عملی شان کمک می کند.
علت اختلال وسواس ذهنی – عملی علت دقیق اختلال وسواس ذهنی – عملی روشن نیست. عوامل ژنتیک در بروز این اختلال نقش دارد. معمولا اعضا خانواده ی افراد مبتلا نیز دارای این اختلال و دیگر مسائل اضطرابی هستند. البته، ژن به تنهایی تبیین کننده ی وسواس نیست؛ یادگیری و استرس های زندگی نیز در تداوم این اختلال نقش دارند.
اختلال وسواس ذهنی – عملی چگونه تداوم می یابد؟
مطالعات نشان می دهد که ۹۰ درصد از افراد، افکاری شبیه به افکار افراد مبتلا به وسواس دارند ولی افراد مبتلا در مقایسه با دیگران بیشتر از این افکار ناراحت می شوند. بیشتر افکاری که افراد مبتلا را نگران می کند مغایر با ارزش ها و باورهایشان است، برای مثال افکار کفر آمیز در یک فرد مذهبی.
از آنجایی که افراد مبتلا از این افکار خود رنج می برند، تلاش می کنند از آنها اجتناب کنند. به همین منظور اغلب خود را مجبور می کنند که به آن فکر نکنند. ولی مسأله اینجاست که هر چقدر بیشتر تلاش کنید در مورد چیزی فکر نکنید، فکر کردن به آن موضوع تشدید می شود. می توانید خودتان این موضوع را تمرین کنید: سعی کنید که برای ۶۰ ثانیه به یک فیل صورتی رنگ فکر نکنید. اولین چیزی که به ذهن شما خواهد آمد، آن چیزی خواهد بود که تلاش می کنید از فکر کردن به آن خودداری کنید – یک فیل صورتی.
وقتی افراد متوجه می شوند که نمی توانند از افکار ناراحت کننده اجتناب کنند، اغلب به شیوه های دیگری متوسل می شوند تا اضطراب خود را کاهش دهند. از اینرو ممکن است به کارهایی نظیر شستشوی زیاد از حد یا گفتن چیزهایی به خود بپردازند. این کارها معمولا اضطراب آنها را تسکین می دهد ولی این تسکین کاملا موقتی است و بنابراین مجبورند برای کاهش دوباره اضطراب، دوباره آن کار را انجام دهند. بدین ترتیب آن عمل تبدیل به یک وسواس عملی می شود.
درمان اختلال وسواس ذهنی – عملی
مثل همه اختلالات ، دو دسته درمان اصلی برای این اختلال وجود دارد. دارو درمانی و روان درمانی . داروهایی که روی وسواس اثر دارند ماده ای به نام سروتونین را در مغز افزایش می دهند. از اینرو پزشک یا روانپزشک، دارویی را که بهترین نتیجه را برای شما داشته باشد، تجویز می کند. پژوهش ها نشان می دهد که ۵۰ تا ۶۰ درصد از مراجعان با دارو بهبود می یابند ولی در اکثر موارد با قطع دارو علایم بر می گردد. به این علت، لازم است که روان درمانی هم به دارو اضافه گردد. معمولا ترکیب دارو و روان درمانی بهترین نتیجه را در پی خواهد داشت.
مهمترین روان درمانی برای وسواس، درمان شناختی رفتاری است. افراد مبتلا به وسواس ذهنی – عملی از این می ترسند که اگر به خود اجازه دهند به افکار ترس آور فکر کنند و وسواس های عملی را انجام ندهند اضطراب شدیدی را تجربه خواهند کرد که قادر به تحمل آنها نخواهند بود. بسیاری از اوقات نیز از این می ترسند که دیوانه شوند. در درمان شناختی – رفتاری شما یاد می گیرید اضطراب خود را بدون توسل به وسواس های عملی کنترل کنید. برای این منظور روش های مقابله ای نظیر آرمیدگی را خواهید آموخت که به کمک آنها کمتر احساس اضطراب می کنید. علاوه براین، در این درمان یاد می گیرید اگر تلاش نکنید از افکار ترس آور خود اجتناب کنید، آن افکار محو خواهند شد. ممکن است باور کردن این موضوع برایتان سخت باشد ولی شما عملا متوجه خواهید شد که این روش جواب می دهد.
نتایج مطالعات نشان می دهد به زیادی ۸۰ درصد از کسانی که تحت درمان شناختی- رفتاری وسواس قرار می گیرند ، بهبودی متوسط تا زیادی را نشان می دهند. اگرچه، بعد از پایان درمان ، فرد ممکن است در برخی موقعیت ها دوباره افکار وسواسی به ذهنش بیاید و یا تمایل داشته باشد برخی عادت های تکراری را انجام دهد ولی اغلب اوقات افراد مبتلا، کنترل بیشتری بر علائم شان خواهند داشت و کیفیت زندگیشان بهبود پیدا می کند.
از شما به عنوان مراجع چه انتظاری می رود؟
در ابتدای درمان احساس اضطراب شایع است و ممکن است در مورد موثر بودن درمان، دچار تردید شوید. آنچه لازم است این است که انگیزه داشته باشید تا بتوانید تکالیف درمانی را انجام دهید. درمانگر شیوه های جدید مواجهه با اضطراب را به شما خواهد آموخت و به شما کمک می کند که مواجهه شدن با چیزهایی را که از آنها می ترسید، شروع کنید. از شما خواسته خواهد شد که بین جلسات به تمرین مهارت های جدید بپردازید. اگر روی تکالیف و تمرین هایی که درمانگر به شما می دهد کار کنید و درمان را به اتمام برسانید، شانس شما برای بهبود بیشتر خواهد شد.
٣. ایجاد انگیزه
درمان OCD، مستلزم حضور مرتب در جلسات، انجام تکالیف متعدد و تحمل اضطراب است. قطع ناگهانی درمان و عدم تبعیت درمانی مسائل رایجی هستند و بزرگترین دلیل شکست در درمان محسوب می شوند. از اینرو بسیار مهم است پیش از شروع درمان انگیزه ی قوی در مراجع ایجاد شود. اگر انگیزه بیمار پایین است، لازم است زمان بیشتری صرف ایجاد آن شود. برای این منظور از مراجع بخواهید سود و زیان درمان را فهرست کند. سود درمان شامل کاهش اضطراب، بهبود ارتباطات و کارکرد تحصیلی و شغلی است. زیان های حاصل از درمان شامل مسائلی مانند افزایش موقتی در سطح اضطراب و مواجه شدن با موقعیت ها و تصمیم هایی است که مراجع در حال حاضر خود را مجبور به مواجهه با آنها نمی بیند و از آنها اجتناب می کند. با پرسش های دقیق به مراجع کمک کنید تا فهرست کاملی از سود و زیان مربوط را تهیه کند.
4. تكلیف منزل
یکی از دیگر منابع مهم اطلاعات، خود- ارزیابی صورت گرفته توسط مراجع است. به عنوان تکلیف خانگی، “برگه ی خود ارزیابی وسواس ها و عادت های تکراری” را به مراجع بدهید و از وی بخواهید افکار وسواسی، عادت های تکراری و موقعیت های اجتنابی خود را به شکل روزانه ثبت کند. این خود ارزیابی، اطلاعات دقیقی را فراهم می کند که ممکن است طی ارزیابی اولیه بدست نیاید و بدین ترتیب به عنوان یک معیار برای ارزیابی پیشرفت درمان مورد استفاده قرار بگیرد.
پروتکل درمان شناختی رفتاری برای اختلال وسواس فکری عملی (OCD);پکیج درمان شناختی رفتاری برای اختلال وسواس فکری عملی (OCD);درمان شناختی رفتاری برای اختلال وسواس فکری عملی (OCD);دانلود پروتکل درمان شناختی رفتاری برای اختلال وسواس فکری عملی (OCD);خرید پروتکل درمان شناختی رفتاری برای اختلال وسواس فکری عملی (OCD);پکیج اختلال وسواس فکری عملی
دیدگاهتان را بنویسید